آل بویه

فنا خسرو¹ ماهیگیر منطقه دیلم، فرزندی داشت به نام ابو شجاع بویه و نوه هایی به نامهای علی و حسن و احمد که پس از مرگ پدر در دربار مردآویز زیاری به خدمت گمارده شدند. بنا به رفتار مناسب ایشان، کرج ابودلف ( شهری نزدیک اراک فعلی ) به علی داده شد كه پس از آن به جهت نیکیهای بسیار به مردم، و برخورداري از حمايت آنها، به تصرف اصفهان² وفارس پرداخت و سپس به کمک برادرانش کرمان و بغداد را نيز گرفت. خلیفه عباسی، مستکفی بالله به ناچار اطاعت کرد و لقبهای معزالدوله و عماد الدوله³ و رکن الدوله را به احمد وعلی و حسن داد. از آن به بعد آل بویه با اقتدار حکومت کردند و چون خلفای عباسی را غاصب حکومت می‌دانستند به بهانه های مختلف خلیفه را خلع می نمودند وشخص دیگری را جایگزین می کردند.

خاندان آل بویه بخصوص شاهان اولیه بسیار دادگستر و با کفایت ودلیروعاقل بودند ومذهب شیعه را رسماً ترویج نمودند و نفوذ سیاسی ودینی عباسیان را کاهش دادند ولی شاهزادگان بعدی خاندان به دلیل تشکیل حکومتهای مستقل برای خود، خواهان افزایش قلمرو بودند که این مسئله موجب ضعف قدرت گردید و سرانجام خاندان آل بویه⁴ توسط دیالمه کاکویه وسلاجقه و غزنویان منقرض گردیدند.

سکه های آل بویه به سبک وسیاق دوره عباسی ضرب می گردید با این تفاوت که برای اولین بار لقب شاهنشاه پس از دوران ساسانی بر روی سکه ها دیده می شود.

مسکوکات آل بویه جزو منابع با ارزشی است، زیرا القاب و اسامی ضرابخانه ها ومناسبات شاهزادگان ودست نشاندگان حاکمیت نیز بر روی آنان مشخص می گردد وضرابخانه ها نیز از بسطام در مشرق تا بغداد و عمان پراکنده اند.

زیرنویس

1. بعضی از مورخان نسب این خاندان را به شاهان ساسانی رسانده اند.

2. نام حاکم دست نشانده اصفهان ابوبکر مظفر بن یاقوت بود.

3. در سال 337 هجری بیمار شد وچون فرزندی نداشت پسر بزرگ رکن الدوله به نام فنا خسرو را به جانشینی برگزید وی با لقب عضدالدوله بزرگترین فرمانروای دیلمیان بود.

4. آخرین پادشاه آل بویه ملک رحیم خسرو فیروز در سال 447 هجری مغلوب طغرل سلجوقی گردید.