خلفای عباسی

در سال 105 هجري قمري خليفه اموي «هشام بن عبدالملك¹» با دعوي امامت «محمد بن علي» از نوادگان عباس عموي پيغمبر روبرو گرديد.

بدين جهت مخالفت هاي زيادي با بني اميه در نواحي مختلف، بخصوص در خراسان آغاز شد ابو‌مسلم خراساني² به دليل تمايل ايرانيان به اولاد علي مردم را به بيعت با بني عباس خواند و آشكارا بر بني‌اميه قيام كرد و توانست قسمت بزرگي از خراسان را از دست مروان بن محمد³ خارج نمايد و آخرالامر دمشق پايتخت امويان را تصرف كند. وي مروان و بسياري از بني اميه را به قتل رساند و سلسله امويان را در سال 132 هجري قمري منقرض كرد.

عباسيان از خاندان مكي بني‌هاشم بودند كه به مدت پنج قرن حكومت كردند و در سال 656 هجري قمري به دست هولاكوخان مغول منقرض گرديدند.

خلفاي عباسي در ابتدا به تقليد از امويان با  مختصر اختلافي در ضرابخانه‌ها به ضرب سكه پرداختند. در اين دوره بر روي سكه سوره اخلاص حذف و جمله محمد رسول الله جانشين آن گرديد و نام خليفه نيز در كنار آن قرار گرفت.

در پشت سكه نيز لا اله الا الله وحده لا شريك له و حاشيه داراي جنس سكه، محل ضرب و تاريخ است. عباسيان سكه هاي طلا را دينار، نقره را درهم و برنز را فلس مي گفتند.

شهرهاي كوفه و بصره در نخستين دهه خلافت عباسي به عنوان ضرابخانه هاي فعال⁴ به شمار مي‌رفتند. قدیمی ترين دينار در اين دوره به سال ⁵220 هجري قمري ضرب گرديده است. فلوس برنجين، در شهرهاي كم اهميت هم ضرب مي گرديد⁶ ، اين فلوس نه تنها  از نظر وقايع نگاري بلكه از نظر تاريخي نيز بسيار با اهميت است.

از نمونه سكه هاي ضرب شده در اين دوره سكه هاي امام رضا⁷ است كه به نام وليعهد مسلمين ضرب شده و لقب ذوالرياستين⁸ و همچنين كلمه المشرق⁹ بر روي سكه‌ها ديده مي‌شود كه نشان دهنده نظارت دقيق و مستقيم وزير مأمون بر ضرب سكه است.

زيرنويس

1. وي دهمين خليفه اموي است كه به سال 105-125 هجري قمري حكومت كرد.
2. سردار ايراني به حكم ابراهيم پسر محمدبن علي مردم را به بيعت فراخواند.
3. آخرين خليفه اموي كه به سال 127 هجري قمري به حكومت رسيد.
4. به سال 134 هجري قمري ضرب درهم در ضرابخانه هاي ايران نيز آغاز شد.
5. دينار مذكور در شهر مرو ايران ضرب گرديده است.
6. در فلوس برنجين نام شهر و عامل عباسي نوشته مي شد.
7. مورخان معتقدند از علل انتخاب حضرت به وليعهدي جلب قلوب و دلجويي از علويان بود زيرا كه آنان در نقاط مختلف سر به شورش برداشته بودند.
8. اين لقب متعلق به فضل بن سهل وزير مأمون و از دوستداران و پيروان حضرت رضا است.
9. المشرق نشان دهنده ناحيه شرق يعني مرو و سمرقند  است.